• Hans van Eck, oprichter van Schreck, composities, regie;
• Caroline Erkelens zang;
• Jan-Kees van Kampen live elektronica; en door
• Hans van Koolwijk, geluidkunstenaar.

Verdiepen en vergroten van de luisterervaring van ons publiek zien we als het credo van het Schreck Ensemble. Onze motor is de fascinatie voor alle aspecten van klank. Wij nodigen de luisteraar uit samen met ons op avontuur te gaan en een reis mee te maken in een onbekend klankenlandschap.

Kleuren van klank en muziek kunnen bijna magische kwaliteiten krijgen. Als karakteristieken en nuances van klanken, melodieën en harmonieën hoorbaar worden gemaakt - en als de gehele zaal tot klinken kan worden gebracht - kunnen we luisteren naar muziek voorbij de grenzen van het waarneembare.

Het creëren en laten creëren van nieuwe muziek is voor ons vanzelfsprekend. Wij hechten er waarde aan naast het tot stand brengen van innovatie, de traditie van het klassieke muziekspel te bewaren. Onze droom is dat we onze instrumenten en ons spel kunnen gebruiken om elektronica en computertechniek net zo verfijnd en muzikaal te beheersen als onze instrumentale klanken, en daarmee nieuwe klanken te kunnen maken.

In 1989 hebben we het Schreck Ensemble opgericht en we zijn dus al vele jaren actief. In die periode zijn talloze composities ten gehore gebracht, waaronder vele die speciaal voor ons ensemble, vaak aangevuld met gastmusici, zijn geschreven. Ons repertoire bestaat nu uit instrumentale en 'elektro-akoestische' muziek die tot klinken wordt gebracht door middel van traditionele instrumenten en zang, in combinatie met elektronische apparatuur en computerapparatuur. Het Schreck Ensemble was jarenlang het enige ensemble in Nederland dat zich speciaal op deze muziek toelegde.

"Zingen is diep naar binnen keren en van daaruit gehoor geven aan wat zich opdringt. Ik stem af op de frequentie van de muziek, gedragen door mijn zangtechniek en alles wat ik weet; dat is fascinerend. En als ik dat bereik, dan is het de kracht van het werk zelf die door mij heenstroomt, dan ben ik zowel toehoorder als uitvoerder. Dit proces werkt onafhankelijk van welke muziek zich aaandient; ik voel me thuis in vele stijlen."

De klassieke gitaar, de flamencodans en de kleinkunstacademie brachten Caroline Erkelens tot de klassieke zang. Zij reisde de wereld in om zich te bekwamen bij grootheden als Virginia Zeani, Nicola Rossi Lemeni en Cristina Deutekom: een levensproject. Was in haar studiejaren de opera haar richtlijn, nu zingt zij vooral boventonen. Vanaf het begin werd Caroline aangetrokken door muziektheater. Reeds tijdens haar studie maakte ze voorstellingen met het moderne dansgezelschap Dansend Hart, waarin zij de muziek creëerde en haar aandeel had als danser/beweger. Na een periode in theaters te hebben gewerkt en rollen te hebben gezongen, zoals La Contessa in Le Nozze di Figaro van Mozart; Der Zwerg in Infanta van Zemlinsky; en in La Voix Humaine van Poulenc; wilde ze haar eigen creatieve ei leggen.

Zo ontstonden bijvoorbeeld Ave Maria en Dreimadelhaus met Teo Joling en Guus Janssen; en de solo- opera Isala - stem van een rivier, die ze creëerde met componist-organist Berry van Berkum en auteur Maritgen Matter. En Clara S., de bloedstollende voorstelling over Cara Schumann, met pianiste Nettie Krull. Bij het Zuidelijk Toneel zong zij Micaela in Een Carmen, van Bizet/Zimmerman. En ze zong in Ifigenia in Aulis, van Toneelgroep Amsterdam, met muziek van Gene Carl. Vanuit de noodzaak muziek niet slechts voor een selctief groepje te bewaren, startte ze met Anne Koene De Zingende Harp voor kinderen, waarmee vele muziektheatervoorstellingen ontstonden. En ze werkt met Groep Rood, die sensitieve voorstellingen maakt voor speciale doelgroepen, zoals kinderen met een speciale ontwikkeling en demente bejaarden.

Caroline ontmoette Hans van Koolwijk bij het BassBoxen-project van Schreck. Bij die wonderschone klankwereld was het een lust te improviseren. Toen zij eenmaal 'de bellen' had gehoord was zij het die hem prikkelde zijn bellen uit te bouwen tot een volwaardige installatie

Muziek ontstaat in het oor en de geest van de luisteraar. In de keten van creatie is de componist slechts één facet, één station. De uitvoerder en de luisteraar spelen een net zo belangrijke rol. Dat is volgens mij nog sterker het geval wanneer timbre gebruikt wordt als de belangrijkste drager van betekenis.

Degelijk opgeleid in de muziek van de westerse klassieke traditie heb ik nieuwe gezichtspunten toegevoegd aan mijn kunst. Van mijn muzikale helden Giacinto Scelsi en Luigi Nono en van muziek uit het verre oosten (de Japanse Gagaku-muziek) heb ik geleerd mijn werk te baseren op de fundamenten van de klank. Studie van de muziek van Claude Viviers en de muziek van het midden-oosten heeft mij veel geleerd over melodische lyriek en de expressieve kracht van microtonaliteit.

In de late jaren negentig raakte ik bekend met en geïnteresseerd in het fenomeen klankkunst na een ontmoeting met klankkunstenaar Hans van Koolwijk. Voor enkele van zijn installaties heb ik compositorische elementen gemaakt, soms resulterend in vele uren muziek, zoals in de 12-uur durende 'Passages'; muziek voor Van Koolwijks 'Klankkaatser' (2010). Onze samenwerking heeft ook geleid tot ontwikkeling en bouw van nieuwe instrumenten zoals de 'BassBoxen', waarvoor ik diverse werken heb gecomponeerd.

De magie van klank is de drijvende kracht van mijn muziek. Mijn doel is om de luisteraar de klank te doen ervaren zoals ze werkelijk is, voorbij de oppervlakte van de muzikale werkelijkheid. Mijn stijl kan worden beschreven als lyrisch en kleurrijk, het gebruik van (live-) elektronica is zo geïntergreerd in mijn manier van expressie dat ik daar nauwelijks buiten kan.

Ik heb in 1989 samen met collega Arie van Schutterhoef het Schreck Ensemble opgericht om muziek uit te voeren waarin de klank van akoestische instrumenten wordt gecombineerd met nieuwe klanken die de moderne computertechnologie mogelijk maakt. Mijn muziek is gepubliceerd door 'MatchingArts' en 'Donemus' en kan gedownload worden op mijn eigen website www.free-scores.nl/Hans_van_Eck

Jan-Kees van Kampen heeft compositie en computermuziek gestudeerd in Hilversum. Hij heeft zijn onderzoek destijds gericht op het gebruik van generatieve systemen, zoals l-systems, cellular automata, chaos etc., voor (live-) compositie.

Sinds 2002 is hij actief als soloperformer van electronische muziek en live geluidskunst. Hij heeft workshops gegeven aan jonge kunstenaars, voornamelijk over het gebruiken van computers en het coderen voor generatieve kunst. Van 2003 tot 2006 werkt hij voor Waag Society in Amsterdam, waar hij ondermeer de audiovisuele studio opzet, van waaruit vervolgens drie jaar lang bijn wekelijks live uitzendingen over het internet zijn verzorgd. Vanaf 2007 werkt hij voor het Sandberg Instituut in Amsterdam, waar hij het medialab en systeembeheer verzorgt.

In de loop der jaren is Jan-Kees van Kampen zich steeds meer gaan interesseren voor mediale kunst in het algemeen, met een speciale belangstelling voor generatieve systemen, ideeën van cybernetici en het concept van autopoiesis.

In 2015 is hij ArtScience gaan studeren bij KABK/KonCon in Den Haag, waar hij zich verder verdiept in zelfregulerende systemen en kunstmatig leven. Daarnaast onderzoekt hij de mogelijkheden van door geluid gemoduleerd water als sculpturaal medium. Hij wil zich met betrekking tot het live instrumentarium losmaken van de computer door instumenten te maken die vergelijkbare klankmogelijkheden bieden. Die instrumenten zijn weliswaar ook digitaal, maar zijn beter bespeelbaar dan de computer, iets wat het Schreck Ensemble eveneens al jaren bezighoudt.

Vanaf 2003 is Jan-Kees van Kampen betrokken bij het Schreck Ensemble, waar hij de electronische klankbewerkingen vormgeeft met Hans van Eck en waar hij tijdens live concerten het bespelen van deze bewerkingen verzorgt. In de huidige opzet van Invisible worden zowel stem als klokken live opgenomen en bewerkt. Dit gebeurt in een dynamische rangschikking van elementen waarmee klankkleur, tijdsbeleving en ruimtelijkheid in samenspel met de andere performers live gemanipuleerd worden.

Mijn vak is geluidkunst, ik beschouw klank als materie. Ik werk met klank zoals beeldhouwers werken met steen of klei. Als beeldend kunstenaar heb ik altijd behoefte gehad om geluid vorm te geven in een beeld: klank moet je als het ware kunnen zien. Ik verbind dat kijken op een niet theatrale manier met luisteren en vermeng diepere kunst met bredere; het banaal ruwe koppel ik graag aan het verfijnd etherische.

Dat mag best een beetje schuren. Dat mengsel boeit uiteenlopende groeperingen; bezoekers gaan ook die kant waarderen, waarin zij eerst minder interesse hadden.

Door groeiende fascinatie door de fundamenten van geluid ging ik in de jaren negentig experimenteren met natuurkundige basisprincipes. Zo ontstond, tijdens de bouw van steeds grotere bamboefluiten, de behoefte de laagste toon te maken. Dat leidde tot een zestien meter lange fluit waarin je kunt staan, De Oorsprong, die in het Klankenbos te Neerpelt ligt. In die fluit worden trillingen fysiek voelbaar. In de Klankkaatser, permanent opgesteld in Technorama, Winterthur, wordt klank gekaatst en gebundeld. Andere werken tonen ondermeer glissandi, zwevingen of verschiltonen.

Vanaf 1996 werkte ik samen met Hans van Eck, één der oprichters van het Schreck Ensemble. We wilden samen iets ondernemen vanwege onze gedeelde fascinatie voor klank en vanwege herkenning van elkaars klankidioom. Met als doel een instrumentarium te ontwikkelen dat niet zou kunnen bestaan zonder ons beider inbreng, ontwierpen we enkele installaties op het raakvlak van de fijnste fluitklanken met de grofste elektronica, waarvan de Bassboxen het succesvolst zijn. Hans van Eck ontwierp daarnaast ondermeer essentiële elektronische componenten van andere klanksculpturen, zoals van de Eckoo en de Geluidmachine.

Als geluidkunstenaar ben ik autodidact; ik voel me zowel ontwerper- bouwer als componist-performer. Mijn centrale werk, de Bambuso (1991), is een ongepolijst muziekinstrument waarin het visuele innig verbonden is met het auditieve. Ik werk nu ruim dertig jaar aan exposities en performances en participeer regelmatig in ongewone of grootschalige projecten die een breed publiek opnemen in totaalbelevingen voor alle zintuigen. Ik word gevraagd door een verscheidenheid aan podia, musea en andere instituten op zeer uiteenlopende locaties door heel Europa.

Het Schreck Ensemble

Proef-opstelling in het atelier van Hans van Koolwijk in het Veem te Amsterdam, november 2016